รักร้อยทุกข์ร้อย
สมัยหนึ่งพระพุทธเจ้าประทับอยู่
ณ บุพพาราม กรุงสาวัตถี
ครั้งนั้นหลานคนหนึ่งของนางวิลาขามหาอุบาสิกาได้ตายลง
นางวิชาขามีความเศร้าโศกเสียใจเพราะความอาลัยรักหลานเป็นอันมาก
วันหนึ่งเวลาเที่ยงขณะที่นางยังไม่คลายความโศก
ได้เข้าไปเฝ้าพระพุทธเจ้า
หลังจากกราบและนั่งเรียบร้อยแล้ว
พระพุทธเจ้าได้ตรัสทักขึ้นก่อนว่า
"วิสาขา
เธอไปไหนมาจึงมีผมเปียกและผ้าก็เปียก?"
"ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ
หลานอันเป็นที่รักที่พอใจของหม่อนฉันได้ทำกาละลง
หม่อนฉันจึงมีผมเปียก
และผ้าก็เปียกด้วยเหตุนี้แหละเจ้าค่ะ"
"วิสาขา
เธออยากมีลูกมีหลานเท่ากับจำนวนพลเมืองของกรุงสาวัตถีอย่างนั้นหรือ"
"หม่อนฉันต้องการอย่างนั้นเจ้าคะ"
"โดยส่วนเฉลี่ย
คนในกรุงสาวัตถีนี้ตายวันละเท่าไหร่วิสาขา
?"
"เฉลี่ยแล้วคนในเมืองนี้ตายวันละ
1 คนก็มี 2-3 คนก็มี จนถึง 10 คนก็มี
ที่จะไม่มีวันคนตายเลยนั้นไม่มีเลยเจ้าค่ะ?"
"วิสาขา เธอจะทำอย่างไร
ถ้าเธอมีลูกหลานเท่ากับจำนวนคนในกรุงสาวัตถีนี้
แล้วต้องมีลูกหลานของเธอตายลงทุกวัน
เธอมิต้องร้องไห้ผมเปียกผ้าเปียกทุกวันไม่มีวันส่างอยู่ชั่วนาตาปีเช่นนั้นหรือ
?"
"หม่อมฉันเข็ดแล้ว
ลูกหลานเท่าที่มีอยู่ก็พอแล้วเจ้าค่ะ
หม่อมฉันไม่ต้องการลูกหลานมากมายเท่าจำนวนพลเมืองของกรุงสาวัตถีอีกต่อไปแล้วเจ้าค่ะ"
"วิสาขา ด้วยประการฉะนี้แล
ผู้ใดมีสิ่งที่รัก 100
ผู้นั้นก็มีทุกข์ 100
ผู้ใดมีสิ่งที่รัก 50 ก็มีทุกข์ 50
ผู้ใดมีสิ่งที่รัก 10
ผู้นั้นก็มีทุกข์ 10 ผู้ใดมีรัก 5
ผู้นั้นก็มีทุกข์ 5 ผู้ใดที่มีรัก
1 ผู้นั้นย่อมมีทุกข์ 1
ผู้ใดไม่มีสิ่งที่รักเลยผู้นั้นก็ย่อมไม่มีความทุกข์เลย
เรากล่าวว่าผู้ใดไม่มีความรัก
ผู้นั้นก็ย่อมไม่มีความโศก
ปราศจากธุลีไม่มีอุปายาส